Hondentaal
Honden communiceren met voornamelijk met lichaamstaal. Als jij als baas deze taal leert herkennen dan zal dat een positief effect hebben op de relatie die jij met jouw hond hebt. De meeste problemen die er ontstaan bij het trainen en het opvoeden en de dagelijkse omgang met een hond ontstaan door “taalproblemen”. Wij kunnen van een hond niet verwachten dat hij mensentaal leert, wij kunnen wel hondentaal leren. Hiervoor zijn diverse boeken en Dvd’s in de handel. Met lichaamstaal kunnen honden onderling van alles aan elkaar duidelijk maken. Het mooie daarbij is dat honden niet kunnen liegen. Één van de dingen die honden heel duidelijk laten zien is stress. Als een hond gespannen, onzeker of gestrest is, laten ze stresssignalen zien.

Waarom moet je dit als baas weten?
Acute stress op zich is niet schadelijk. Stress is wel schadelijk als er sprake is van chronische stress, als de hond niet meer terug kan naar het ‘nulpunt’ om te herstellen. Als een hond chronische stress heeft, moet hier iets aan gedaan worden, want zijn welzijn is aangetast en dit kan gezondheidsproblemen opleveren, net zo als chronische stress bij mensen. Daarnaast stopt ook het leerproces bij de hond, wat ongewenst is als jij de hond wilt trainen of opvoeden.
Een hond onder hoge stress reageert impulsief en dat verhoogt het risico op bijtincidenten. Alle reden dus op de stress bij een hond altijd zo laag mogelijk te houden.

Als je kan herkennen wanneer jouw hond gestrest, nerveus, onzeker of angstig is, dan kan je daar rekening mee houden, er begrip voor opbrengen en jouw gedrag aanpassen. Stel, je roept jouw hond en hij komt heel langzaam in een boog op je aflopen en hij doet ook nog eerst een plas. Je kunt geïrriteerd raken als je niet weet dat dit “treuzelen” eigenlijk laat zien dat de hond in conflict is. Hij wil wel komen, maar hij wil ook nog graag even lekker loslopen, of hij wil wel komen, maar hij hoorde al irritatie in jouw stem wat hem onzeker maakt. Je kunt dan kiezen om je even te ontspannen, je stem wat opgewekter te laten klinken of jouw hond op een andere manier op zijn gemak te stellen en hem te overtuigen dat bij jou komen echt het allerfijnste is. Vaak helpt het om even je blik of zelfs je hele lichaam af te wenden; je komt dan minder bedreigend over.

Waardoor ontstaat stress?
Stress ontstaat als honden in een situatie belanden waarvan ze het gevoel hebben dat ze de controle verliezen, als de situatie onvoorspelbaar is, maar ook door bijvoorbeeld pijn, angst, bedreiging of als hun baas niet kalm is (verdrietig, boos, maar ook bijv. gek doen). Ook een loopse teef in de buurt kan bij reuen stress veroorzaken. Een korte opsomming van zaken die stress kunnen opleveren:

• Directe bedreiging van honden, mensen, voorwerpen
• Geweld, boosheid en agressie, geruzie in de leefomgeving, veel onrust in de huiselijke sfeer
• Verhuizing of een nieuwe huisgenoot
• Harde opvoedingsmethoden, schreeuwen, rukken aan de riem, op de rug gooien (“alpha roll”)
• Te hoge eisen bij de training en in het dagelijks leven
• Te weinig of juist te veel beweging, verveling, te veel prikkels, te weinig slaap
• Ziekte, chronische pijn
• Onduidelijke verwachtingspatroon; de hond begrijpt niet wat er van hem verwacht wordt
• Eenzaamheid, beperkte bewegingsvrijheid
• Te veel honden in een beperkte ruimte, of verkeerde combinatie van honden in één huis
• Verkeerde baas-hond combinatie

Hoe kan je stresssignalen herkennen?
Hier zijn enkele gedragingen waaraan je kunt zien dat een hond gestrest is (Deze opsomming is niet volledig):

• Veelvuldig blaffen zonder reden, piepen.
• Onzindelijkheid, diarree, braken (zonder dat de hond verder ziek is)
• Hijgen met naar achter getrokken mondhoeken
• Grote pupillen / zeer veel wit rond de iris.
• Beven of trillen
• Kwijlen en of zweetvoetjes
• Gespannen lichaamshouding (bijvoorbeeld een strak gesloten mond of weggetrokken lippen, stijve staart)
• Lage lichaamshouding
• Snappen, happen, bijten
• Haren op de nek en rug staan overeind, plotselinge haaruitval of roos
• Gapen
• Tong snel een stukje uitsteken of de bek aflikken
• Uitschudden of krabben
• Wegkijken van de bedreigende prikkel, hoofd wegdraaien, op de grond snuffelen
• Knipperen met de ogen, wijd opengesperde ogen
• Veel markeren (= kleine plasjes) of, eerst nog even poot optillen als hij geroepen wordt
• Uitrekken, maar dan niet net na het slapen
• Veel drinken, zonder medische reden voor is of vooraf is gegaan door langdurige beweging
• Hyperactiviteit of juist heel passief gedrag
• Rijden op mensen, honden of voorwerpen
• Overreageren op normale dagelijkse gebeurtenissen met agressie, angst of onrustig gedrag
• Vernielen
• Stereotiep gedrag, ijsberen, overmatig likken

Wat zijn kalmeringssignalen?
Honden zijn van nature conflictvermijdende dieren. Hondentrainster Turid Rugaas heeft de term kalmerende signalen gegeven aan bepaalde gedragingen die je ziet in stressvolle situaties. Honden kunnen volgens haar in stressvolle situaties door middel van lichaamstaal communiceren: “Ik vind dit spannend, ik ben een beetje bang en onzeker, doe rustig, doe me alsjeblieft geen kwaad, ik hem niets kwaads in de zin.” Hiervoor gebruiken ze “kalmeringssignalen” zegt zij. De andere hond zal, als hij goed gesocialiseerd is, hier meteen op reageren door gas terug te nemen. Met deze subtiele signalen voorkomen honden voortdurend conflicten. Als mens kost het enige oefening om deze kalmeringssignalen te herkennen.
Een hond die gestrest is door het gedrag van zijn baas, bijvoorbeeld als deze boos klinkt, zal ook met deze signalen zijn baas proberen te kalmeren. Door er op te letten, leer je ze herkennen en kan je je gedrag aanpassen zodat je hond je minder bedreigend vindt. Houdt dit lijstje in je achterhoofd als je met je hond bezig bent. Een hele duidelijke is het wegdraaien van de kop. (“kijk me aan als ik tegen je praat als je boos bent, werkt nooit bij een hond!)
Er zijn vele kalmeringssignalen, hier zijn er enkele:

• Op de grond snuffelen
• Knipperen met de ogen
• Markeren (poot optillen)
• Gapen
• Het wegdraaien van de kop
• Het toedraaien van de zijkant of achterkant van lijf
• De neus likken
• Smakken
• Langzaam lopen, langzaam bewegen, of zelfs bevriezen, verstijven
• In een boog naar je toe lopen
• Zitten of liggen in een spannende situatie
• Spelboog (voorpoten op de grond, achterste omhoog)

Hoe voorkom je stress?
• Stresssignalen leren herkennen en je hond helpen, verlaagt de stress
• Stoppen met fysieke straffen en het dreigen met fysieke straffen en agressie!
• Voldoen aan de dagelijkse behoeften van de hond in beweging, voeding, rust
• Stressvolle situaties vermijden. (doe dit tijdelijk, uiteindelijk het is natuurlijk beter om de hond leren dat er geen reden tot angst is m.b.v. gedragstherapie)
• Niet mopperen op de hond. Honden snappen niets van ons gemopper en raken er gestrest van, het verstoort je relatie met jouw hond. Vertoont de hond ongewenst gedrag, vraag dan van hem gedrag dat onverenigbaar is met het ongewenste gedrag. Bijv.: opspringen -> vraag een Zit. Trekken aan de lijn -> Leer hem volgen.

Aanbevolen boeken:

Kalmerende signalen – Turid Rugaas
Een klein boekje dat in de loop van de jaren een echte klassieker is geworden. Vele hondentrainers, waaronder ikzelf, noemen dit een “eye-opener”. Er is nog wel discussie over in welke mate honden zich bewust zijn van de signalen die zij laten zien en ze dus bewust toepassen om een ander of zich te kalmeren. Maar het blijft een heel leerzaam boekje!

Stress bij honden Martina Nagel en Clarissa v Reinhardt
Dit boekje behandelt uitgebreid situaties die stress oproepen bij de hond, de manier waarop stress zich uit en wat je kunt doen om het stressniveau tot een acceptabel niveau terug te brengen.
Ook de term “kalmerende signalen” valt, maar daar wordt verder niet op in gegaan. Het is een term die (nog) niet in de wetenschap erkend wordt.